از دهه 1980 برخی از مطالعات به بررسی عوامل غذایی و مواد مغذی موثر بر قدرت باروری و عملکرد اسپرم ها پرداخته اند.

در این راستا تعدادی از مکمل های غذایی به عنوان مکمل های افزایش قوای باروری شناخته شدند. مکمل هایی که پیش از این با کاربردهای دیگر شناخته می شدند.

ناباروری چیست؟

ناباروری به عنوان ناتوانی در حاملگی بعد از 1 سال مقاربت، بدون استفاده از هر گونه روش پیشگیری از بارداری تعریف می شود. تخمین زده می شود که توانایی باروری برای یک زوج نرمال 25-20 % است که مطابق با این تخمین، 90 % از زوج ها 1 سال بعد از ازدواج بچه دار خواهند شد. 10تا 15 % از زوج ها در زمینه باروری یا دستیابی به تعداد بچه هایی که می خواهند، دچار مشکل بوده و حداقل یکبار طی دوران باروریشان در جستجوی مراقبت های تخصصی باروری برمی آیند. شایعترین علت ناباروی گزارش شده در تحقیقات مختلف عبارتند از : اختلالات اسپرم، نارسایی در عملکرد تخمدان ها، عفونت ها و بیماری های منتقله از راه جنسی و ناباروری با علت نامشخص . برخی از عوامل محیطی نظیر آلاینده های شیمیایی، سیگار، استرس و نوع رژیم غذایی بر کاهش قدرت باروری موثر هستند.

مکمل های افزایش قوای باروری

• اسیدهای چرب امگا3

اسیدهای چرب امگا3 با بهبود عملکرد اسپرم ها نقش مهمی در افزایش قدرت باروری دارد. اسپرماتوزوا حاوی مقدار قابل توجهی DHA در غشای فسفولیپیدی خود است که نقش مهمی در تامین انرژی این سلول دارد. بیشترین غلظت DHA در قسمت دم اسپرماتوزوا است که نقش مهمی در سیالیت و انعطاف پذیری آن دارد. برخی از مطالعات نشان داده اند که کمبود DHA در رژیم غذایی، با اختلال در اسپرماتوژنز و کاهش عملکرد اسپرماتوزوا همراه است. همچنین در مردان نابارور نسبت اسیدهای چرب امگا6 به امگا3 در اسپرماتوزوا بیشتر از سایر مردان است.

در مطالعه ای safarinejad در سال 2011 اثر مکمل یاری با امگا3 در مردان با نقص در تعداد، حرکت و مورفولوژی اسپرم بررسی شد. در این مطالعه به 266 مرد نابارور روزانه 84/1 گرم EPA + DHA به مدت 32 هفته داده شد. نتیجه این مطالعه نشان داد که تعداد و غلظت اسپرم ها در این مردان بهبود پیدا کرده بود؛ همچنین میزان استرس اکسیداتیو پس از مصرف مکمل های حاوی اسید های چرب امگا3 در اسپرم ها کاهش یافته بود.

• ال کارنیتین

ال _کارنیتین در اپیدیدیم ( لوله های باریک درون بیضه ها که محل بلوغ و ذخیره اسپرم می باشد ) نیز یافت می شود که نقش مهمی در تولید انرژی و بلوغ اسپرماتوزوا دارد.

اسپرم ها در معرض آسیب ناشی از افزایش غلظت رادیکال های آزاد هستند که اختلال در تولید اسپرم ها، کاهش تعداد و قدرت آنها را در پی دارد. ال_کارنیتین در خنثی کردن رادیکال های آزاد و افزایش سلامت اسپرم ها نقش مهمی دارد. ال_کارنیتین با افزایش تولید انرژی برای اسپرم ها در افزایش عملکرد و حرکت آنها موثر است. همچنین این ترکیب به حفظ غشا سلول اسپرم نیز کمک می نماید.

برخی از مطالعات اثرات مثبت مکمل یاری با ال _کارنیتین را در افزایش قدرت باروری مردان نشان داده اند. اولین بار در سال 1992 Moncada و همکارانش اثر دریافت 4 گرم استیل ال _کارنیتین به مدت 60 روز بر روی 20 زوج نابارور را بررسی کردند. نتیجه این مطالعه نشان داد قدرت حرکت اسپرم های مردانی که از مکمل ال_کارنیتین استفاده می کردند،60 % افزایش پیدا کرده بود.

در مطالعه دیگری که توسط Balercia و همکارانش در سال 2005 روی 170 مرد نابارور انجام شد، مصرف روزانه 1 گرم ال_کارنیتین به مدت 6 ماه در افزایش تعداد اسپرم و بهبود حرکت آنها نقش موثری داشت. به نظر می رسد ال کارنیتین در بهبود اختلال نعوظ نیز موثر باشد.

• ال آرژنین

ال آرژنین یک اسید آمینه نیمه ضروری است که در سنتز سایر اسیدهای آمینه و پروتئین نقش اساسی دارد و همچنین تکثیر و عملکرد لنفوسیت های T و فیبروبلاست ها را بهبود می بخشد. آرژنین در تولید نیتریک اکساید نقش مهمی دارد که نیتریک اکساید با انبساط عروق باعث بهبود خونرسانی محیطی می گردد که نقش مهمی در درمان مردان مبتلا به اختلال نعوظ و بهبود عملکرد جنسی دارد. همچنین آرژنین نقش مهمی در اسپرماتوژنز دارد؛ بطوریکه در یک مطالعه نشان داده شد که فقدان این اسید آمینه در رژیم غذایی مردان مورد مطالعه به مدت 9 روز، تعداد اسپرم ها را 90 % کاهش داد. در مطالعه Tanimura نشان داده شده که تجویز ال آرژنین به مردان نابارور به مدت 8-6 هفته تعداد اسپرم ها و حرکت آنها را بهبود بخشیده است.

• ویتامین D

در طول یک دهه اخیر، ارتباط ویتامین D با افزایش قدرت باروری به موضوع مورد علاقه محققین تبدیل شده است. مطالعات آزمایشگاهی نشان داده است که ژن گیرنده های این ویتامین در تخمدان ها، آندومتر رحم و جفت بیان می شود. مطالعات حیوانی نشان داده اند که میزان ناباروری به علت هایپرپلازی رحم، اختلال در رشد فولیکولها و عدم تخمک گذاری در موش های ماده با کمبود ویتامین D در مقایسه با سایر موش ها بیشتر بود. همچنین در برخی از مطالعات انسانی نشان داده شده که غلظت ویتامینD در زنانی که سابقه سقط در سه ماهه اول بارداری خود را داشتند پایین تر از حد طبیعی است. مطالعه Ozkan در سال 2010 نشان داد، شانس بارداری پس از IVF در زنان با غلظت طبیعی ویتامین D بیشتر از زنان مبتلا به کمبود این ویتامین بود. البته مطالعات مختلف نتایج ضد و نقیضی در مورد اثر ویتامین D در بهبود قدرت باروری نشان می دهند و با قطعیت نمی توان در مورد ارتباط این نوع ویتامین با بهبود وضعیت باروری نتیجه گیری کرد.